Ίσως φαίνεται παράδοξο, όμως η Ελλάδα είναι αυτή που θα μπορούσε τούτη τη στιγμή να βρίσκεται σε μια καινούργια εμπροσθοφυλακή, που θα θέτει τα θεμέλια για μια νέα Ευρώπη, που θα δημιουργεί τις βάσεις για απαντήσεις σε εκείνες τις αφηγήσεις που διεκδικούν ακόμα και σήμερα, παρά τα διαφαινόμενα σύννεφα, μια ποιο ενωμένη Ευρώπη. Μια ενωμένη Ευρώπη στην οποία θα ενισχύονται οι δημοκρατικές της δυνατότητες και θα μεταμορφώνεται ξανά σε μία παγκόσμια δύναμη πολιτών.
Επομένως η κρίση θα μπορούσε να ήταν η μεγάλη ευκαιρία. Η Ευρώπη με αφορμή την Ελλάδα, την Ιταλία, την Πορτογαλία, την Ισπανία, την Ιρλανδία να αλλάξει το μοντέλο της προσανατολισμένης στο κέρδος διακυβέρνησης, στην κατεύθυνση της ηθικής διακυβέρνησης.
Σήμερα κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο να διαφανεί άμεσα. Ωστόσο υπάρχουν φωνές, υπάρχουν κινήματα που ξεπηδούν μέσα από το Internet και το Facebook, που δείχνουν ότι αυτός είναι ο δρόμος.
Το ζήτημα της ακραίας ανισότητας, έχει πλέον καταστεί ηθικό πρόβλημα. Πριν από λίγο καιρό, τα ηθικά ζητήματα στην πολιτική, αφορούσαν στην ορθότητα των σεξουαλικών προτιμήσεων, στην αναπαραγωγική συμπεριφορά, ή στην ατομική συμπεριφορά των Προέδρων. Η οικονομική πολιτική που περιελάμβανε, μείωση των φόρων για τους πλουσίους, επιδοτήσεις και κυβερνητική προστασία σε μεγάλα επιχειρηματικά κέντρα, έμοιαζε κάτι το συνηθισμένο, όπως συνηθισμένη, έως βαρετή έμοιαζε και η κριτική γύρω από σχετικά θέματα.
Ωστόσο η έννοια της ηθικής διακυβέρνησης σήμερα εμφανίζεται, ως μονόδρομος για το σύνολο των Ευρωπαϊκών χωρών αν, δεν θέλουν να τις καταπιούν οι αγορές οι οποίες από την κατάσταση της βουλιμίας έχουν περάσει στην κατάσταση του κανιβαλισμού, μετατρέποντας την πολιτική, σε απλή υποσημείωση. Στην αντίθετη περίπτωση ξεπροβάλλει επικίνδυνα το φάντασμα μιας περιχαρακωμένης σε στεγανά Ευρώπης, μιας συρρικνωμένης Ευρώπης, μιας καθημαγμένης Ευρώπης, πολλών μάλιστα ταχυτήτων, χωρίς προοπτική, χωρίς μέλλον, που αν δεν φλερτάρει, ή δεν ενσωματώνει τα άκρα, θα υποκύπτει συχνά στις πιέσεις υιοθέτησης ακραίων θέσεων και ακραίων συμπεριφορών.
Αυτός ο συλλογικός κλονισμός που σήμερα υφιστάμεθα, μπορεί να μας αφυπνίσει
σε μία λογική ανάπλασης. Αυτό το συλλογικό τραύμα μπορεί να αποτελέσει τον
καταλύτη για κάθε νέο άλμα προς τα εμπρός. Από αυτήν την άποψη, είναι άδικο να θεωρούμε τους νέους σήμερα, ότι είναι μια χαμένη γενιά. Αντιθέτως αποδεικνύεται ότι είναι μια γενιά ελπίδας και προοπτικής.
Μέσα σε αυτές τις νέες αλλαγές ξεπροβάλλει η έννοια, η σημασία αλλά και η ανάγκη της αλληλεγγύης.
Ζούμε σε μια περίοδο που διακρίνεται η κοινωνία μας από μία βαθιά οικονομική, πολιτική, ηθική και κοινωνική κρίση.
Στις μέρες μας, μεγαλώνει επικίνδυνα η ανασφάλεια και σε πολλούς πολίτες επικρατεί το αίσθημα, ότι δεν γίνεται τίποτα και όλοι οι κόποι, οι προσπάθειες και οι θυσίες πάνε χαμένες.
Έτσι επανέρχεται όλο και περισσότερο ο ατομικισμός, η δε αλληλεγγύη υποχωρεί, τα δε προβλήματα κρίσης γίνονται ποιο έντονα στους κοινωνικά και οικονομικά ασθενέστερους, στη δε κοινωνία μας, τα φαινόμενα του κοινωνικού ρατσισμού, όπως επίσης και του αποκλεισμού, γίνονται καθημερινή πράξη.
Έτσι γίνεται εντελώς απαραίτητη για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων για τους αδύναμους, η ενδυνάμωση της κοινωνικής αλληλεγγύης, που θα συνδέεται με την συλλογικότητα, τη συμμετοχή και την ανάληψη πρωτοβουλιών για τη δημιουργία καλύτερων συνθηκών και ευκαιριών. Πρέπει να αδράξουμε κάθε χέρι που απλώνεται και όχι να το απωθήσουμε. Και αυτό δεν πρόκειται για μία πολιτική μόνο αλληλεγγύης, αλλά για πολιτική πολιτισμού.
Γι’ αυτό και σήμερα η έννοια της αλληλεγγύης προβάλλει ως αναγκαία συνθήκη για να προχωρήσουμε. Αλληλεγγύη μεταξύ των λαών, αλληλεγγύη ανάμεσα στους πολίτες της ίδιας χώρας.
Σήμερα ένας φράχτης για να χρησιμοποιήσω τη φράση της γνωστής συγγραφέως Ναόμι Κλαϊν, έχει υψωθεί ανάμεσα στους πολίτες και στην ίδια την αξία της ζωής. Ένας φράχτης ανάμεσα στους ανθρώπους και τις συντάξεις, ένας φράχτης ανάμεσα στους πολίτες και στους μισθούς, ανάμεσα στην κοινωνία και στο δικαίωμα της έκφρασης και της ελευθερίας. Ανάμεσα στους ανθρώπους και στα ράφια των σουπερμάρκετ. Ίσως είναι αόρατος, αλλά είναι ένας υπαρκτός φράχτης ο οποίος υψώνεται γύρω από την πραγματική έννοια της Δημοκρατίας.
Στη μέση μιας μεγάλης κρίσης, η πολιτεία δεν πρέπει να χάνει τα αντανακλαστικά της και να δίνει την εντύπωση της χαλάρωσης σε θεσμούς που εκφράζουν και πιστοποιούν την αλληλεγγύη της προς τους πολίτες. Ίσα ίσα η κρίση, θα έπρεπε να ενδυναμώνει αυτούς τους φορείς και να τους ενισχύει σε τέτοιο βαθμό, ώστε να καλύπτει τις νέες ανάγκες που ακριβώς, προκύπτουν εξαιτίας της κρίσης.
Σήμερα η φτώχεια δεν είναι κάτι μακρινό, απόμακρο το οποίο θα μπορούσε να συμβαίνει στα βάθη της Αφρικής και της Ασίας, πάνω και πέρα από τη δική μας μικρή πραγματικότητα. Σήμερα η φτώχεια χτυπάει την πόρτα κάθε νοικοκυριού, άνεργοι και νεόπτωχοι στοιβάζονται στα δημόσια συσσίτια, στο κυνήγι πλέον της επιβίωσης. Σήμερα μεγαλώνει επικίνδυνα ο αριθμός εκείνων που κάνουν ‘’βουτιά’’ στους κάδους των σκουπιδιών.
Η αλληλεγγύη όμως δεν θα πρέπει να στηρίζεται, ή να εξαντλείται σε
συναισθήματα συμπόνιας, απλής συμπαράστασης ή ελεημοσύνης. Αν συμβεί
αυτό, τότε μιλάμε για μία πολιτεία σε παρακμή αλλά και για πολίτες
περιθωριοποιημένους, ταπεινωμένους που το προνοιακό ενδιαφέρον της
πολιτείας αναλώνεται κυρίως σε συμβολισμούς. Η αλληλεγγύη κατά συνέπεια δεν πρέπει να έχει την έννοια της συμπόνιας, αλλά κυρίως της συμμετοχής, της έμπρακτης προσφοράς και της δημιουργίας.
Για να συμβεί όμως αυτό, απαιτείται ισχυρή πολιτική βούληση. Βούληση
που θα επικεντρώνεται σε κάθε πολίτη, ως αναπόσπαστο κομμάτι της
κοινωνίας. Βούληση που θα θεωρεί την κοινωνία, αλλά και κάθε μέλος της
έτοιμο ώστε να συνδράμει σε κάθε διαδικασία ανάκαμψης της χώρας.
Βούληση η οποία δεν θα έχει το χαρακτήρα επικοινωνιακού πυροτεχνήματος,
αλλά θα θέτει τις βάσεις για τη δημιουργία μιας άλλης κοινωνίας με πρωταγωνιστές τις αξίες, όχι του χρήματος αλλά των ανθρώπων.
Ασφαλώς ο στόχος θα πρέπει να είναι η ποιότητα και όχι η εγκατάλειψη. Η ουσιαστική παροχή υπηρεσιών και όχι η αδιαφορία και η ερήμωση. Ο πολίτης σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία που βιώνει, με το μισθό και τη σύνταξή του συνεχώς να μειώνεται, θέλει να γνωρίζει ότι στη δύσκολη ώρα , στη δύσκολη στιγμή, η πολιτεία δεν θα τον αφήσει στη μοίρα του. Δεν θα τον εγκαταλείψει αλλά θα σταθεί δίπλα του. Κοντά του, ίσως στις πιο κρίσιμες ώρες της ζωής του.
Σε αυτό λοιπόν ακριβώς θα δοκιμαστούμε και σε αυτό θα κριθούμε. Αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα για όλους. Και αν ο πολίτης αισθανθεί ότι τον " πετάμε στη θάλασσα" και μάλιστα χωρίς σωσίβιο, τότε δικαίως θα θυμώσει ακόμη περισσότερο. Και τότε εμείς το στοίχημα να του προσφέρουμε καταφύγιο και περίθαλψη στη δύσκολη στιγμή, θα το έχουμε χάσει.
Η κατάσταση στη χώρα μας είναι οριακή. Ο πολίτης χρειάζεται να θέσει στον εαυτό του θλιβερά διλήμματα και θλιβερές προτεραιότητες. Να επιλέξει αν θα πρέπει να πληρώσει τον ενοίκιό του ή θα αγοράσει φαγητό για τα παιδιά του, να επιλέξει αν θα του κόψουν το ρεύμα ή αν θα ανταποκριθεί στο εξώδικο που του έχει στείλει η τράπεζα γιατί δεν πληρώνει τις δόσεις του κανονικά. Αυτά τα διλήμματα είναι θλιβερά. Δοκιμάζουν τον πολιτισμό μας και τη δημοκρατία μας. Για αυτό και η αλληλεγγύη και οι θεσμοί της θα πρέπει να έχουν ουσιαστικό ρόλο.
Και όλα αυτά αν δεν θέλουμε η δημοκρατία μας να καταντήσει δημοκρατία της σφραγίδας και του χαρτιού, δημοκρατία δηλαδή απλώς στα χαρτιά ,χωρίς όραμα και χωρίς προοπτική για τον πολίτη.
Χρειάζεται λοιπόν ένα νέος πατριωτισμός τον οποίο θα εμπνέει η πάσχουσα πατρίδα, μια νέα εθνική εκκίνηση με επίκεντρο τον πολίτη και τις δυνατότητές του. Που δεν θα διαχωρίζει αλλά θα συνενώνει, που δεν θα διχάζει αλλά θα εμπνέει. Σε αυτή τη νέα εκκίνηση πρέπει να είμαστε όλοι μαζί. Γι αυτό και η ενότητα αποτελεί συνθήκη για την επιβίωση. Γι αυτό και η αλληλεγγύη πρέπει να αποτελεί το συστατικό στοιχείο κάθε κοινωνίας.
Μέχρι τώρα, στα χρόνια της χυδαίας οικονομίας ,οι περισσότεροι ζήσαμε με γλυκές πλάνες και αναπαυτικά ψέματα. Στην εποχή της επίπλαστης σταθερότητας διολισθήσαμε σε δραστηριότητες κατώτερες από τις κανονικές, έλειπε το ελατήριο της εγρήγορσης όταν αυτό ήταν απαραίτητο, όπως πολύ σωστά γράφει ο καθηγητής Βασίλης Καραποστόλης στο βιβλίο του «Διχασμός και Εξιλέωση». Το " δεν με αφορά" και το ελαφρύ ανασήκωμα των ώμων έγινε καθολικό δόγμα. Στη λέξη οφείλω, προσφέρω, βοηθάω ελάχιστοι αναγνώριζαν τον εαυτό τους. Ένας υπαινισσόμενος πολίτης απέναντι συχνά σε μια υπαινισσόμενη πολιτεία, ένα κυνηγητό που ο ένας προσπαθεί να αποφύγει ή να κοροϊδέψει τον άλλο.
Η κρίση δημιουργεί νέα δεδομένα για την πολιτεία, τους θεσμούς της
αλλά και την ίδια την κοινωνία. Θα λέγαμε ότι, πλέον, η κρίση μας "καταναγκάζει" στην αλληλεγγύη ακόμα και αν δεν την είχαμε επιλέξει.
Γίνεται συνείδηση ότι δεν μπορούμε να επιβιώσουμε μόνοι, χωρίς τον άλλον. Ότι ο άλλος γίνεται απαραίτητος. Επιστρέφουμε στον άνθρωπο. Δεν είναι εύκολο. Υπάρχει διαδικασία μετάβασης. Συνήθως οι κρίσεις, λένε, μας κάνουν να βγάζουμε τον χειρότερό μας εαυτό. Αυτή είναι η πρώτη αντίδραση, η οποία προφανώς σχετίζεται με τις απώλειες, κυρίως υλικές που προκαλεί το πρώτο σοκ. Η πορεία όμως δεν είναι αυτή. Η ιστορία μας, μας έχει διδάξει ότι σε
περιόδους δύσκολες όπως αυτή που ζούμε, ξυπνάνε από μέσα μας ιδανικά και αξίες που αποτελούν τη βάση, το λίπασμα για μια αναγεννημένη Ελλάδα ενός αφυπνισμένου έθνους.
Για να ξαναγίνει η Πολιτική αυτό που πρέπει να είναι: Δημιουργική δύναμη ζωής, με ηθικό κύρος και ανατρεπτική πνοή.
Για να αισθάνεται η κοινωνία ότι συμμετέχει και δεν είναι προκλητικά απούσα που απλώς αποδέχεται το τετελεσμένο. Για να μπορέσουν οι πολίτες να βρεθούν ξανά σε τροχιά δημιουργίας, ζωής και ελπίδας.