Ο κίνδυνος της περιθωριοποίησης είναι πραγματικά μεγάλος. Τα στοιχεία που έρχονται στο φως της δημοσιότητας για την ανεργία στους νέους ανθρώπους είναι συγκλονιστικά. Χιλιάδες νέοι άνθρωποι, εγκλωβισμένοι σε ένα αβέβαιο μέλλον, ψάχνουν διεξόδους σε κάποια χώρα του εξωτερικού.
Δυστυχώς αυτή είναι και η εικόνα που βλέπω καθημερινά στο νομό μου, το Νομό Κιλκίς.
Υπάρχει ο κίνδυνος να δούμε ξανά καραβάνια νέων ανθρώπων να φεύγουν και πάλι για την Αυστραλία, τον Καναδά, τη Γερμανία. Και αυτή τη φορά η μετανάστευση να μην έχει ποσοτικά χαρακτηριστικά, αλλά στην κυριολεξία ποιοτικά χαρακτηριστικά.
Να χαθεί, δηλαδή, η πεμπτουσία, το βασικό κύτταρο της ελληνικής κοινωνίας που με τα πρώτα σημάδια της ανάπτυξης θα μπορούσε να αποτελέσει το βασικό μοχλό της επανεκκίνησης, στις σωστές ράγες, της Ελληνικής Οικονομίας. Ταυτόχρονα, ευάλωτες κοινωνικά ομάδες βιώνουν την κρίση και τον κοινωνικό αποκλεισμό, ακόμα πιο έντονα, ακόμα πιο σκληρά. Οι ευκαιρίες είναι ελάχιστες και οι δυνατότητες για μία «θέση στον ήλιο» περιορισμένες ως ανύπαρκτες.
Σε αυτές τις κρίσιμες στιγμές, έρχεται η κοινωνική οικονομία να προσφέρει το φιλί της ζωής, να σταθεί αρωγός και να συμβάλλει καθοριστικά σε μια κοινωνική πραγματικότητα που αντιμετωπίζει τρομακτικά προβλήματα.
Παρεμβαίνει ανάμεσα στο κράτος και στον ιδιωτικό τομέα για να λειτουργήσει ως μέσο ένταξης στην αγορά εργασίας όχι μόνο των ευπαθών κοινωνικά ομάδων, αλλά και ενός αυξανόμενου τμήματος του πληθυσμού που πλήττεται από τη φτώχια και την ανεργία.
Έρχεται να εφαρμόσει δράσεις και πολιτικές στην κατεύθυνση της ενίσχυσης της απασχόλησης, της καταπολέμησης της φτώχειας, της δημιουργίας ελπίδας και προοπτικής στους πολίτες.
Η κοινωνική οικονομία δημιουργείται στην ουσία από κοινωνικές δράσεις κοινωνικών συλλογικών φορέων (όπως δραστηριότητες εθελοντών, Μ.Κ.Ο., κοινωνικές επιχειρήσεις και συνεταιρισμοί) και είναι ελεύθερη από διοικητικές αγκυλώσεις και πολιτικές ή οικονομικές σκοπιμότητες.
Το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (ΕΣΠΑ) 2007-13 στο πλαίσιο του επιχειρησιακού προγράμματος ‘’Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού’’ προβλέπει τη χρηματοδότηση ολοκληρωμένων πρωτοβουλιών στο τομέα της κοινωνικής οικονομίας(3,2δις).
Μέχρι τώρα, οι όποιες προσπάθειες, φιλότιμες αλήθεια προσπάθειες, γίνονταν αποσπασματικά, ενώ συχνά έπεφταν πάνω στο τείχος της έλλειψης ενός κατάλληλου και ευέλικτου πλαισίου για τη θεσμική, διοικητική και χρηματοδοτική στήριξή τους. Οι προσπάθειες αυτές, δυστυχώς, πολλές φορές ήταν ξέχωρες από τη συνήθη Ελληνική σκέψη και περισσότερο εκλαμβάνονταν ως κινήσεις και ενέργειες φιλανθρωπίας παρά ως κάτι ευρύτερο και εντασσόμενο στο σύνολο της πολιτοοικονομικής μας ζωής.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι δράσεις αυτές να ακυρώνονται στην πράξη, ενώ συχνά αντιμετωπίζονταν με επιφύλαξη, αν όχι με καχυποψία. Η απουσία μιας ισχυρής παράδοσης στον τομέα αυτό ήταν εμφανής
Σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης τα τελευταία χρόνια, υπήρξε μια ραγδαία ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας, που ενώ στη χώρα μας το ποσοστό απασχόλησης σ’ αυτήν δεν υπερβαίνει το 2%, σ’ αυτές αντιπροσωπεύει το 10%.
Αυτό εξηγείται γιατί στη χώρα μας για λόγους ιστορικούς, πολιτισμικούς και πολιτικούς, ο εθελοντισμός και η κοινωνία των πολιτών, δεν βρήκαν πρόσφορο έδαφος και η έννοια του συνεταιρισμού και η πρακτική του που είναι η καρδιά της κοινωνικής οικονομίας, δεν επεκτάθηκε ουσιαστικά, ποτέ έξω από τον αγροτικό τομέα.
Έτσι, σε αντίθεση με άλλες δυτικοευρωπαϊκές χώρες, είχαμε συμπτώματα νηπιακής κατάστασης. Πολλά λάθη, σπατάλη δυνάμεων, απουσία διάρκειας και μη κεφαλαιοποίηση της εμπειρίας.
Είναι προφανές ότι η παρατεταμένη κρίση του κράτους πρόνοιας σε όλο το δυτικό κόσμο δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για την άνοδο μίας νέας μορφής κοινωνικής οικονομίας, την οικονομία της αλληλεγγύης. Μία οικονομία με πυρήνα την καινοτομία και με πρωτοβουλίες στην κατεύθυνση της αναδόμησης προβληματικών συνοικιών, βοήθειας σε ηλικιωμένα άτομα, ενίσχυσης των ευάλωτων κοινωνικά ομάδων, της προστασίας του περιβάλλοντος, της επαγγελματικής ενσωμάτωσης ανέργων, της καταπολέμησης της φτώχιας και του κοινωνικού αποκλεισμού.
Η κοινωνική οικονομία δεν έρχεται να αντικαταστήσει ούτε το κράτος ούτε την ιδιωτική πρωτοβουλία. Έρχεται, όμως, ως τρίτος πόλος για να διορθώσει, να συμπληρώσει και να στηρίξει…
Έρχεται να αναδείξει την ηθική διάσταση της οικονομίας, έστω και αν αυτό σήμερα, ή μάλλον τα χρόνια που προηγήθηκαν, τα χρόνια της χυδαίας οικονομίας, θα μπορούσε να ακουστεί ως ανέκδοτο.
Σήμερα, η κοινωνική οικονομία προκύπτει ως αναγκαιότητα και μπορεί να κατακτήσει το κομμάτι που της αναλογεί ανάμεσα στην καθαρά κερδοσκοπική οικονομία και τις δημόσιες επιχειρήσεις και υπηρεσίες.
Η κοινωνική οικονομία απαιτεί, όμως, πρώτα από όλα, ισχυρή βούληση. Μία βούληση η οποία πηγάζει από την κοινωνία της αλληλεγγύης και της αγάπης για τον άνθρωπο. Χρειάζεται, όμως, και χρηματοδότηση. Απαιτούνται, δηλαδή, μηχανισμοί χρηματοδοτικής ενίσχυσης (κράτος, προγράμματα, επιχειρήσεις) με τελικούς αποδέκτες τους φορείς της κοινωνικής οικονομίας. Διαφορετικά κινδυνεύει να μείνει κενό γράμμα.
Χρειάζονται, όμως, και συμμαχίες σε ευρύτερο επίπεδο. Συμμαχίες με φορείς, επιχειρήσεις, πρόσωπα τα οποία θα μπορούν να εγγυηθούν το αποτέλεσμα της προσπάθειας.
Τέλος, η κοινωνική οικονομία έχει ανάγκη από έμπειρα και εξειδικευμένα στελέχη, τα οποία θα είναι σε θέση να προωθήσουν τους σκοπούς της και να διασφαλίσουν τη συνέχειά της, ώστε να μην αποτελέσει απλώς ένα πυροτέχνημα.
Με το νομοσχέδιο αυτό το Υπουργείο Απασχόλησης, προχωρά στη δημιουργία ενός θεσμικού, κανονιστικού και υποστηρικτικού πλαισίου, που στόχο έχει την προώθηση της κοινωνικής οικονομίας, αλλά και τη διευκόλυνση της ίδρυσης και λειτουργίας κοινωνικών επιχειρήσεων (οι νέες συνεταιριστικές επιχειρήσεις, υφιστάμενοι ΚοιΣΠΕ).
Σχεδιάζει το προσδιορισμό κριτήριων για το καθορισμό και τον έλεγχο των κοινωνικών επιχειρήσεων, την ανάπτυξη σύγχρονων μεθόδων και εργαλείων χρηματοδότησης αυτών και τη δικτύωσή των με το δημόσιο, τον ιδιωτικό τομέα, τους ΟΤΑ, τις Μ.Κ.Ο.
Γνωρίζουμε καλά πως η χώρα μας βρίσκεται στη δίνη μίας μεγάλης κρίσης. Ο καθένας μας αισθάνεται την αβεβαιότητα και την ανασφάλεια αυτής της μεγάλης περιπέτειας. Αγωνιά για το αύριο, αγωνιά για την εργασία του, αγωνιά για τα παιδιά του, για τη δυνατότητα να ανταποκριθεί σε απλές καθημερινές υποχρεώσεις.
Μεγαλώσαμε σε ένα σύστημα «εγκυροτήτων» που φαίνεται ότι καταρρέει.
Ταυτόχρονα, στον πυρήνα της ελληνικής ψυχής βρίσκονται ιδανικά και αξίες που δεν έχουν πάψει να μας καθοδηγούν. Η κρίση, λοιπόν, ας είναι ευκαιρία να απελευθερώσουμε αυτά τα ιδανικά και τις αξίες και να τα εκδηλώσουμε στην πράξη. Η κοινωνική οικονομία είναι ένα αντίδοτο στην εσωστρέφεια, στην αποξένωση και στον ατομικισμό.
Είναι σημαντικό για μια κοινωνία να δείχνει τα αντανακλαστικά της. Σε κρίσιμες στιγμές, όπως αυτές που περνάμε, η προσφορά και η αλληλεγγύη γίνονται γραμμές άμυνας. Γίνονται το υλικό που μας κρατάει ενωμένους και μας χαρίζει προοπτική για να αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες. Σε προσωπικό επίπεδο, θα ήθελα να τονίσω ότι η συμπεριφορά μιας κοινωνίας απέναντι στα πιο αδύναμα μέλη της είναι και δείκτης δημοκρατικότητας. Διότι ισχυρή δημοκρατία προϋποθέτει και κοινωνική συνοχή. Και σε έκτακτες συνθήκες, όπως είναι αυτές που ζούμε σήμερα, είναι σημαντικό να ενεργοποιούμε εκείνους τους μηχανισμούς που θα διασφαλίσουν ότι οι πλέον αδύναμοι στην κοινωνία μας δεν θα επωμιστούν δυσανάλογα μεγάλο κόστος.
Η κοινωνική αλληλεγγύη είναι αναμφισβήτητα ένας τέτοιος μηχανισμός.