Πρωτογενή, με στόχο την αποτροπή της νόσησης (π.χ. εμβολιασμοί, υγιεινός τρόπος ζωής).
$ Δευτερογενή, για τη διάγνωση της νόσου σε πρώιµο στάδιο και έγκαιρη θεραπευτική παρέµβαση για αποτροπή εκδήλωσή της (π.χ. προληπτικές ιατρικές εξετάσεις, όπως το τεστ Παπανικολάου στις γυναίκες)
$ Τριτογενή, μετά την εκδήλωση της νόσου, για τον περιορισμό των επιπλοκών και της αναπηρίας, την κοινωνική επανένταξη και την αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης (π.χ. αποκατάσταση, θεραπευτικές παρεμβάσεις σε χρόνια πάσχοντες).
Η πρόληψη και η δημόσια υγεία σχετίζονται άμεσα με τις συνθήκες διαβίωσης και εργασίας, τις κλιματικές συνθήκες, το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον, τις ανθρώπινες συνήθειες.
Στη χώρα μας, η ελλιπής κουλτούρα πρόληψης και η φτωχοποίηση της κοινωνίας, έχουν ως αποτέλεσμα οι Έλληνες να χτυπάνε την πόρτα του γιατρού είτε την τελευταία στιγμή, μετά την εκδήλωση συμπτωμάτων είτε χειρότερα, όταν η ασθένεια έχει προχωρήσει και είναι μη αναστρέψιμη.
Ο σύγχρονος Έλληνας και η σύγχρονη Ελληνίδα, έχει αυξημένο σωματικό βάρος, δεν ακολουθούν υγιεινό τρόπο ζωής (δηλ. διατροφή - άσκηση – αποφυγή καπνίσματος και αλκοόλ) και δεν κάνουν τακτικές προληπτικές εξετάσεις.
Οι κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες των τελευταίων χρόνων έχουν αυξήσει δραματικά την εμφάνιση στρες και την εκδήλωση ψυχικών νόσων, οι οποίες δεν αντιμετωπίζονται επαρκώς στις δομές υγείας.
Αυτά είναι παράγοντες εκδήλωσης νόσου και συντελούν στην πρόωρη θνησιμότητα.
Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής και η εμφάνιση χρόνιων παθήσεων καθιστούν την πρόληψη προτεραιότητα.
Η Πολιτεία, δυστυχώς, διαχρονικά έχει δώσει μεγαλύτερη βαρύτητα στην αντιμετώπιση των ασθενειών από την πρόληψή τους.
Οι πόροι που διατίθενται για την πρόληψη είναι στο 1,5%, ενώ για την περίθαλψη είναι στο 98,5%. Σύμφωνα με τον Καθηγητή Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ, κ. Γιάννη Τούντα, είμαστε η χώρα στην Ε.Ε.
1.με τους λιγότερους πόρους για δημόσια υγεία και πρόληψη,
2.χωρίς πανεπιστημιακή σχολή δημόσιας υγείας,
3.χωρίς εθνικά πρωτόκολλα προσυμπτωματικού ελέγχου για τη διάγνωση νοσημάτων,
4.με κοινωνική ασφάλιση που δεν επενδύει στην πρόληψη και στην προαγωγή υγείας και
5.με τον ΕΟΔΥ να ασχολείται αποκλειστικά με τα λοιμώδη νοσήματα, ενώ έχει θεσμικά ευρύτερο ρόλο.
Οι δαπάνες υγείας (ιατρικές-νοσοκομειακές-φαρμακευτικές), κοστίζουν ακριβά και στο κράτος αλλά και στα νοικοκυριά.
Τα περιορισμένα οικονομικά του κράτους καθορίζουν το σχεδιασμό των πολιτικών και των προγραμμάτων υγείας.
Παράλληλα, η δήθεν δωρεάν δημόσια υγεία πληρώνεται αδρά από τους πολίτες. Ένα μεγάλο μέρος του οικογενειακού προϋπολογισμού αναλώνεται σε τακτικές δαπάνες υγείας, ενώ οι πιο έκτακτες και απρόβλεπτες από αυτές, είναι ικανές να τινάξουν ένα νοικοκυριό στον αέρα.
Γίνεται εύκολα αντιληπτό, ότι τόσο για το κράτος όσο και για τους πολίτες ισχύει το ρητό του Ιπποκράτη «κάλλιον το προλαμβάνεινή το θεραπεύειν».
Το παρόν νομοσχέδιο, μοιάζει περισσότερο με διακήρυξη προθέσεων και άσκηση επί χάρτου.
Περιγράφει σχεδιασμό και δράσεις που, αν και θετικά, αναρωτιέται κανείς για τη ρεαλιστικότητα εφαρμογής τους.
Για ποια πρόληψη και δημόσια υγεία μιλάμε, με κατακερματισμένες και υπολειτουργούσες δομές στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας;
Με αναχρονιστικά νοσηλευτικά ιδρύματα, όπως στον νομό μου, το νομό Κιλκίς, χωρίς χρήση νέων τεχνολογιών, με ελλιπές και κουρασμένο προσωπικό, σχεδόν ανύπαρκτη δυνατότητα νοσηλείας στο σπίτι, ανεπαρκή αντιμετώπιση των χρονίως πασχόντων, ελλιπείς μονάδες αποκατάστασης και υψηλή ιδιωτική δαπάνη υγείας;
Χρειάζεται ένας γενναίος εκσυγχρονισμός του εθνικού μας συστήματος υγείας και ένα οργανωμένο δίκτυο πρωτοβάθμιας φροντίδας για την πρόληψη.
Σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης, οι Δήμοι μπορούν να αναπτύξουν δράσεις και προγράμματα για τη φροντίδα στο σπίτι, τους ηλικιωμένους, την αγωγή υγείας.
Κέντρα ψυχικής υγείας και πρόληψης εθισμού σε ουσίες, καθώς και συμβουλευτικοί σταθμοί για τη δημόσια υγεία είναι επίσης απαραίτητα.
Στο νομοσχέδιο, δε γίνεται λόγος για ευάλωτες και ευαίσθητες ομάδες, όπως οι πρόσφυγες/μετανάστες και οι ρομά, με ό,τι σημαίνει αυτό για την δημόσια υγεία.
Καταργείται το Εθνικό Συμβούλιο Δημόσιας Υγείας και αντικαθίσταται από την Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων Δημόσιας Υγείας, χωρίς αιτιολόγηση.
Αντί ενός μοντέλου υγείας, με συμμετοχή του πολίτη, του ασθενούς και της κοινωνίας των πολιτών στη διοίκηση και στη λήψη αποφάσεων, υιοθετείται ένα συγκεντρωτικό μοντέλο, με έναν γενικό γραμματέα που συγκεντρώνει όλες τις αρμοδιότητες για την πρόληψη και τη δημόσια υγεία.
Ταυτόχρονα, δίνονται σε εθελοντικές οργανώσεις σημαντικές ευθύνες και αρμοδιότητες, χωρίς έλεγχο.
Συνοψίζοντας, θα ήθελα να πω ότι χρειάζεται συστηματική και πολυεπίπεδη προσπάθεια από την πλευρά της Πολιτείας, ώστε η Πρόληψη, η Προαγωγή και η Αγωγή Υγείας να εισχωρήσουν στην κοινωνία. Χρειάζεται:
$ 1.Ανασυγκρότηση της Π.Φ.Υ και παρεμβάσεις σε όλες τις βαθμίδες της Εκπαίδευσης, της τοπικής αυτοδιοίκησης, τους εργασιακούς χώρους, τις υπηρεσίες υγείας.
$ 2.Εφαρμογή προγραμμάτων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του πληθυσμού
$ 3.Υποστηρικτικές δράσεις, όπως η παροχή δωρεάν προληπτικών εξετάσεων.
4. Ισχυρή πολιτική, όχι μόνο πρόληψης αλλά και κοινωνικής αλληλεγγύης και ενίσχυσης της οικογένειας, ώστε να περιορίζονται κατά το δυνατόν οι παράγοντες που συμβάλλουν στην νοσηρότητα.
Αυτό ωστόσο που μπορεί να πράξει κάθε πολίτης για την υγεία του, συνοψίζεται άριστα στα λεγόμενα του εβραίου φιλοσόφου και γιατρού Μαϊμονίδη που έζησε τον 12ο αιώνα μ.Χ.: “Να ζείτε συνετά. Σε χίλιους ανθρώπους µόνο ο ένας θα πεθάνει φυσικά. Οι υπόλοιποι θα υποκύψουν λόγω του παράλογου τρόπου ζωής τους”.